Het geweten

door John MacArthur

Drugs, therapie, amusement – ze worden allemaal gebruikt om een schuldig geweten het zwijgen op te leggen. Maar voor de christen biedt het geweten de sleutel tot vrijheid.

In 1984 stortte een vliegtuig van Avianca Airlines neer in Spanje. Onderzoekers die het ongeval onderzochten deden een schokkende ontdekking. De “black box” onthulde dat enkele minuten voor het neerstorten een schrille computerstem van het automatische waarschuwingssysteem van het vliegtuig de bemanning herhaaldelijk in het Engels zei: “Pull up! Pull up!” “Trek op! Trek op!”

De piloot, die kennelijk dacht dat het systeem niet goed werkte, snauwde: “Zwijg, Gringo!” en schakelde het systeem uit. Minuten later boorde het vliegtuig zich in de zijkant van een berg. Iedereen aan boord stierf.

Toen ik kort daarna dat tragische gebeuren op het nieuws zag, vond ik het een perfecte gelijkenis van de manier waarop moderne mensen met schuld omgaan – met de waarschuwende signalen van hun geweten.

De wijsheid van onze tijd zegt dat schuldgevoelens bijna altijd onjuist of beschadigend zijn; daarom moeten we ze uitschakelen. Maar is dat een goed advies? Wat is tenslotte het geweten – dat schuldgevoelens oproept, iets dat we allemaal lijken te voelen?

Het geweten wordt door de moderne wereld over het algemeen gezien als een defect dat mensen van hun zelfrespect berooft. Je vermogen om je eigen schuld te voelen is echter zeker geen defect of een aandoening, maar juist een geweldig geschenk van God. Hij ontwierp het geweten als deel van de menselijke ziel. Het is het automatische waarschuwingssysteem dat roept: “Trek op! Trek op!” voordat je crasht en verbrandt.

Het geweten, schreef de puritein Richard Sibbes in de zeventiende eeuw is hoe “de ziel reflecteert op zichzelf”. Het geweten vormt de kern van wat de mens onderscheidt van dieren. Mensen kunnen nadenken over hun eigen acties en morele zelfevaluaties maken. Dat is precies de functie van het geweten.

Het geweten heeft een aangeboren vermogen om het verschil tussen goed en kwaad aan te voelen. Iedereen, zelfs de minst geestelijk onderwezen heiden, heeft een geweten:

Romeinen 2: 14 Want wanneer heidenen, die de wet niet hebben, van nature doen wat de wet zegt, zijn zij, hoewel zij de wet niet hebben, zichzelf tot wet. 15 Zij tonen dat het werk van de wet geschreven is in hun hart. Daar getuigt ook hun geweten van, en hun gedachten onderling beschuldigen of ook verontschuldigen elkaar.

Het geweten spoort je aan om dat te doen waarvan je meent dat het goed is en het weerhoudt je ervan om te doen waarvan je denkt dat het verkeerd is.

Maar stel het geweten niet gelijk aan de stem van God of de wet van God.

Het is een vermogen van de mens om je acties en gedachten te beoordelen in het licht van wat je weet van de beste principes. Als je je geweten schendt, veroordeelt het je en roept het gevoelens van schaamte, angst, spijt, consternatie, bezorgdheid, schande en zelfs angst op. Omgekeerd, wanneer je je geweten volgt, prijst het je en het brengt vreugde, rust, zelfrespect, welzijn en blijdschap.

Het woord geweten is een combinatie van de Latijnse woorden scire “weten” en con “samen”. Het Griekse woord voor “geweten” komt meer dan dertig keer voor in het Nieuwe Testament –suneidesis, wat ook letterlijk “medeweten” betekent.

Geweten is kennis krijgen vanuit overleg met jezelf. Dat wil zeggen, je geweten kent je innerlijke motieven en ware gedachten. Het gaat boven de rede en boven het intellect uit. Je kunt rationaliseren en jezelf proberen te rechtvaardigen in je eigen geest, maar een geschonden geweten zal niet gemakkelijk worden overtuigd.

Het Hebreeuwse woord voor geweten is leb, meestal vertaald met “hart” in het Oude Testament. Het geweten vormt zozeer de kern van de menselijke ziel dat het Hebreeuws geen onderscheid maakte tussen het geweten en de rest van de innerlijke persoon. Dus toen Mozes schreef dat Farao ‘zijn hart verhardde’ ¹. zei hij dat Farao zijn geweten had gesterkt tegen Gods wil in.

Als de Schrift spreekt over een teer hart ², verwijst het naar een gevoelig geweten. De “oprechte van hart” ³ is degene met een zuiver geweten. En toen David bad: “Schep in mij een rein hart, o God” ⁴, probeerde hij zijn leven en zijn geweten te laten reinigen.

Tegenwoordig reageren massa’s mensen op hun geweten door te proberen het te onderdrukken, te negeren of het zwijgen op te leggen. Ze concluderen dat de echte schuld voor hun verkeerde gedrag ligt in een of ander trauma uit de kindertijd, de manier waarop hun ouders hen opvoedden, maatschappelijke druk of andere oorzaken die buiten hun macht liggen.

Soms overtuigen mensen zichzelf ervan dat hun zonde een afwijkend ziekelijk probleem is, niet een moreel probleem – en daarom definiëren ze hun dronkenschap, seksuele perversie, immoraliteit of andere ondeugden als ‘ziekten’ of ‘aandoeningen’.

Reageren op het geweten met zulke, zichzelf verontschuldigende argumenten, is hetzelfde als tegen het geweten zeggen: “Zwijg, Gringo!”

Het geweten kan door herhaaldelijk misbruik praktisch teniet worden gedaan. Paulus sprak over mensen wier geweten zo misvormd was dat hun ‘glorie in hun schande is’ ⁵, ⁶. Zowel de geest als het geweten kunnen zo vervuild raken dat ze geen onderscheid meer maken tussen wat zuiver en wat onzuiver is ⁷.

Na zoveel herhaalde overtredingen valt het geweten uiteindelijk stil. Moreel gezien worden degenen met een verontreinigd geweten doof achtergelaten. De vervelende waarschuwingssignalen zijn misschien verdwenen, maar het gevaar is dat zeker niet; in feite is het gevaar groter dan ooit.

Bovendien zal zelfs het meest bedorven geweten niet eeuwig zwijgen. Als we voor het oordeel staan, zal het geweten van elke persoon de kant van God, de rechtvaardige rechter, kiezen. De ergste, door zonde verharde, boosdoener zal voor de troon van God ontdekken dat hij een geweten heeft dat tegen hem getuigt.

Het geweten is echter niet onfeilbaar. Het is ook geen bron van openbaring over goed en kwaad. De rol ervan is niet om je morele en ethische principes bij te brengen, maar om je verantwoordelijk te houden voor de beste normen van goed en kwaad zoals je die kent.

Zowel traditie als waarheid informeren het geweten. Dus de normen waaraan het je houdt, zijn niet noodzakelijk bijbelse normen ⁸. Het geweten kan je onnodig veroordelen over zaken die volgens de Bijbel geen probleem zijn. In feite kan het geweten proberen je vast te houden aan datgene waar de Here je van probeert te verlossen ⁹, ¹⁰!

Om het geweten volledig en in overeenstemming met echte heiligheid te laten werken, moet het geleid worden door het Woord van God. Dus als schuldgevoelens geen bijbelse basis hebben, zijn ze juist een belangrijk teken van geestelijke nood. Als je geweten niet goed werkt – signalen uitzendt van een zwak geweten – zou dat je moeten aansporen om geestelijke groei te zoeken, opdat je geweten meer in harmonie met Gods Woord wordt gebracht.

Je geweten reageert op de overtuigingen van je geest en kan daarom worden aangemoedigd en aangescherpt om te leren overeen te stemmen met Gods Woord. De wijze christen wil ten diepste de bijbelse waarheid leren kennen, zodat het geweten volledig geïnformeerd is en juist oordeelt omdat het luistert naar Gods Woord. Regelmatig kennis nemen van de Schrift zal een zwak geweten versterken of een overgevoelig geweten kalmeren.

Omgekeerd zullen dwalingen, puur menselijke wijsheid en verkeerde morele invloeden die de geest vullen, het geweten bederven of stom maken.

Met andere woorden, het geweten functioneert als een dakraam, niet als een gloeilamp. Het brengt licht in de ziel; het produceert niet zijn eigen licht. Hoe goed het werkt wordt bepaald door de hoeveelheid zuiver licht waaraan je het blootstelt, en door hoe schoon je het houdt.

Bedek het of zet het in totale duisternis en het houdt op te functioneren. Daarom sprak de apostel Paulus over het belang van een zuiver geweten ¹¹ en waarschuwde voor alles wat het geweten zou verontreinigen of vertroebelen ¹², ¹³.

Of, om van beeldspraak te veranderen: je geweten werkt als de zenuwuiteinden in je vingertoppen. De gevoeligheid voor prikkels van buitenaf kan worden aangetast door de vorming van eelt of ze kunnen zelfs zo erg gewond raken dat ze vrijwel niets meer kunnen voelen. Paulus schreef ook over de gevaren van een gevoelloos geweten ¹⁴ (er … toe aangezet worden – Letterlijk: gebouwd worden. om afgodenoffers te eten?), een gewond geweten ¹⁵, en een dicht geschroeid geweten ¹⁶.

Psychopaten, seriemoordenaars, pathologische leugenaars en andere mensen die zelfs enig moreel besef lijken te missen, zijn extreme voorbeelden van mensen die hun geweten hebben geruïneerd of ongevoelig gemaakt. Kunnen zulke mensen werkelijk zondigen zonder spijt of scrupules? Als dat zo is, dan is dat alleen omdat ze hun eigen geweten hebben verwoest door meedogenloze immoraliteit en wetteloosheid.

Het geweten is een onlosmakelijk onderdeel van de menselijke ziel. Hoewel het kan worden verhard, dichtgeschroeid of verdoofd tot een schijnbare toestand van rust, blijft het geweten bewijsmateriaal verzamelen dat op een dag zal worden gebruikt als een getuigenis om de schuldige ziel te veroordelen. Maar voor de christen is het geweten een enorme gave om geestelijk te groeien.

Neem elke dag de tijd om de gezondheid van je geweten te laten verbeteren door Gods Woord te lezen. Train jezelf om nooit je geweten te negeren, maar reageer juist snel op de waarschuwingen ervan. En reinig het door consequent zonde te belijden, terwijl je vergeving zoekt van degenen tegen wie je gezondigd hebt – of het nu God is of anderen.

Dit alles zal je geweten versterken, zodat je kunt genieten van de vrijheid en zegeningen van een zuiver geweten voor God.

hoofdpagina site

contact: kees@simpelkees.nl

1. Exodus 8:15 Toen nu de farao zag dat er verlichting was gekomen, maakte hij zijn hart onvermurwbaar, zodat hij niet naar hen luisterde, zoals de HEERE gesproken had. [↩]
2. 2 Kronieken 34:27 Toen nu de farao zag dat er verlichting was gekomen, maakte hij zijn hart onvermurwbaar, zodat hij niet naar hen luisterde, zoals de HEERE gesproken had. [↩]
3. Psalm 7:11 Mijn schild is bij God, Die de oprechten van hart verlost. [↩]
4. Psalm 51:12 Schep mij een rein hart, o God, en vernieuw in mijn binnenste een standvastige geest. [↩]
5. Filippenzen 3:19 Hun einde is het verderf, hun god is de buik en hun eer is in hun schande; zij bedenken aardse dingen. [↩]
6. Romeinen 1:32 Zij kennen het recht van God, namelijk dat zij die zulke dingen doen de dood verdienen, en toch doen zij niet alleen zelf deze dingen, maar stemmen ook van harte in met hen die ze doen. [↩]
7. Titus 1:15 Alle dingen zijn wel rein voor hen die rein zijn, voor hen die bezoedeld en ongelovig zijn, is niets rein, maar hun verstand en ook hun geweten zijn bezoedeld. [↩]
8. 1 Korintiërs 8:7 Maar niet in allen is deze kennis, want sommigen, die in hun geweten tot nu toe niet los zijn van de afgod, eten het vlees als afgodenoffer, en hun geweten, dat zwak is, wordt bevlekt. 8Voedsel nu brengt ons niet dichter bij God, want hetzij dat wij eten, wij zijn er bij God niet meer om; en hetzij dat wij niet eten, wij zijn er bij God niet minder om. 9 aar let erop dat deze vrijheid van u niet op een of andere manier een aanstoot wordt voor hen die zwak zijn. [↩]
9. Romeinen 14:14 Ik weet en ben ervan overtuigd in de Heere Jezus dat niets in zichzelf onrein is. Alleen voor hem die van mening is dat iets onrein is, voor die is het onrein. [↩]
10. Rom 14:20 Breek niet om wat u eet het werk van God af. Alle dingen zijn wel rein, maar het is zondig voor hem die door wat hij eet aanstoot geeft. 21 Het is goed geen vlees te eten, geen wijn te drinken en niets te doen waaraan uw broeder aanstoot neemt, waarover hij struikelt of waarin hij zwak is. 22Hebt u geloof? Heb dat bij uzelf voor God. Zalig die zichzelf niet oordeelt in wat hem goeddunkt. [↩]
11. 1 Timoteüs 3: 9 en het geheimenis van het geloof vasthouden in een zuiver geweten. [↩]
12. 1 Korintiërs 8:7 Maar niet in allen is deze kennis, want sommigen, die in hun geweten tot nu toe niet los zijn van de afgod, eten het vlees als afgodenoffer, en hun geweten, dat zwak is, wordt bevlekt. [↩]
13. Titus 1:15 Alle dingen zijn wel rein voor hen die rein zijn, maar voor hen die bezoedeld en ongelovig zijn, is niets rein, maar hun verstand en ook hun geweten zijn bezoedeld. [↩]
14. 1 Korintiërs 8:10 Want als iemand u, die deze kennis bezit, in een afgodstempel aan tafel ziet aanliggen, zal dan zijn geweten, omdat het zwak is, er niet toe aangezet worden [↩]
15. 1 Korintiërs 8:12 Door zó te zondigen tegen de broeders en hen in hun geweten, dat zwak is, te treffen, zondigt u tegen Christus. [↩]
16. 1 Timoteüs 4: 2 door huichelarij van leugenaars, die hun eigen geweten als met een brandijzer hebben toegeschroeid. [↩]